DAVRANIŞ BOZUKLUKLARI
Çocukluk döneminde ilk çıkışlarını yaparak zaman zaman ergenlik hatta yetişkinlik dönemlerine dek süregelen davranış bozuklukları, çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı iç çatışmaların davranışlarına aktarılması olarak tanımlanabilir.
Yetişkinlik döneminde anti-sosyal kişilik bozuklukları, bipolar kişilik bozuklukları ve sınır kişilik bozukluklarıyla çoğunlukla komorbid olarak görülen davranış bozuklukları, hırçınlık sinirlilik, saldırganlık, inatçılık, yalan, çalma, küfür gibi davranışlarla kendini gösterebilir. Kimi araştırmalara göre yukarıda bahsi geçen ruhsal patolojilerin çocukluk dönemine ait belirtileri olarak görülmektedir.
Davranım bozukluğu olan çocukların çoğu, madde kullanımı ve içselleştirme bozuklukları gibi başka sorunlar da yaşarlar. İki tipi var. Biri 3 yaşındayken davranım sorunları sergilemeye başlar ve yetişkinliğe geçerken de ciddi şekilde kural ihlaline devam ederler. Bazı kişilerin davranım sorunları ergenlikle sınırlıdır. Ergenlik başlangıçlı, Normal çocukluk geçirirler, ergenlikte aşırı antisosyal davranış gösterirler.
TANI KRİTERLERİ
- A. Son on iki ay içinde, aşağıdaki kategorilerin herhangi birinden olmak üzere, aşağıdaki 15 tanı ölçütünden en az üçünün varlığı ve en az bir tanı ölçütünün son altı ay içinde bulunması ile kendini gösteren, başkalarının temel haklarının ya da yaşına uygun başlıca toplumsal değerlerin ya da kuralların hiçe sayıldığı, yineleyici ve sürekli bir davranış örüntüsü:
İnsanlara ve Hayvanlara Karşı Saldırganlık:
- Sık sık başkalarına kabadayılık eder, gözdağı verir ya da başkalarının gözünü korkutur.
- Sık sık kavga, dövüş başlatır.
- Başkalarını ağır yaralayabilecek bir gereç (örn. sopa, taş kırık şişe, bıçak, ateşli silah) kullanmıştır.
- İnsanlara karşı acımasız davranmıştır.
- Hayvanlara karşı acımasız davranmıştır
- Kişinin gözü önünde çalmıştır (örn. saldırıp soyma, kapkaççılık, zorla para alma, silahlı soygun).
- Birini cinsel etkinlikte bulunmaya zorlamıştır.
Eşyaları Kırıp Dökme:
- Ağır zarar vermek amacıyla, bile bile yangın çıkarmıştır.
- Başkalarının eşyalarına bile bile zarar vermiştir (yangın çıkararak yapmanın dışında).
Dolandırıcılık ya da Hırsızlık:
- Başkasının evine, yapısına ya da arabasına zorla girmiştir
- Elde etmek, çıkar sağlamak ya da yükümlülüklerinden kaçmak için sıklıkla yalan söyler ( başkalarını “kazıklar”).
- Başkaları görmeden, sıradan olmayan nesneleri çalmıştır (örn. mağazalardan aşırma; düzmecilik).
Kuralları Büyük Ölçüde Çiğneme:
- Ana-babasının yasaklarına karşın, on üç yaşından önce başlayarak, sık sık geceyi dışarıda geçirme.
- Ana-babasının ya da onların yerini tutan kişilerin evinde yaşarken, en az iki kez gece evden kaçmıştır ya da aradan uzun bir süre geçmeden dönmediği bir kez evden kaçışı olmuştur.
- On üç yaşından önce başlayarak, sık sık okuldan kaçmaları olur.
- Bu davranış bozukluğu, toplumsal, okulla ya da işle ilgili işlevsellikte klinik olarak belirgin bir düşmeye neden olur
- Kişi 18 yaşında ya da daha ileri bir yaşta ise, toplumdışı (anti-sosyal) kişilik bozukluğu için tanı ölçütleri karşılanmamaktadır.
Davranım Bozukluğuna Ait Davranış Örüntüleri
Topluma yararlı duyguların sınırlı olmasıyla giden
Bu belirleyicinin uygulanabilmesi için kişinin en az 12 ay boyunca sürekli olarak bir çok ilişkisinde ve ortamda aşağıdaki özellikleri göstermiş olması gerekir.
Bu özellikler; bu süre boyunca kişiye özgü kişiler arası ve duygusal işlevsellik örüntüsünü yansıtır, yalnızca kimi durumlarda arada bir ortaya çıkan özellikler değildir.
Dolayısıyla bu belirleyici için ölçütleri değerlendirirken birçok kaynaktan bilgi edinilmesi gerekir. Kişinin kendisinin söylediklerinin yanı sıra uzun süredir onu tanıyan başkalarının (örn: anne-baba, öğretmenler, iş arkadaşları, uzun süredir tanıyan aile bireyleri, yaşıtları) söylediklerini de göz önünde bulundurmak gerekir.
Pişmanlık ya da suçluluk duymama
-Yanlış bir şey yaptığında kendini kötü hissetmez ya da suçluluk duymaz (yalnızca yakalandığında ve /ya da cezalandırılacak olduğunda pişmanlık duyduğu söylemesini kapsamayın).
-Kişi, eylemlerin olumsuz sonuçları ile ilgili olarak genelde kaygı duymaz.
-Söz gelimi kişi birini yaraladıktan sonra pişmanlık duymaz ya da kuralları çiğnemenin sonuçlarına aldırmaz.
Duygusuzluk – Eşduyum Yoksunluğu
-Başkalarının duygularını umursamaz ve başkalarının duygularına aldırmaz.
-Kişi, soğuk ve aldırmaz olarak tanımlanır.
-Kişi, eylemleriyle, başkalarına önemli ölçüde kötülüğü dokunsa da, eylemlerinin başkaları üzerindeki etkilerinden çok kendi üzerindeki etkileriyle ilgileniyor gibi görünür.
Sığ ya da yetersiz duygulanım
Sığ, içtenlikten yoksun ya da yüzeysel olmak dışında başkalarına duygularını göstermez (örn. Gösterilen duygularla çelişen eylemler; duyguları hızla açılır ya da kapanır) ya da bunu çıkarı için gösterir (örn. Başkalarıyla oynamak ya da başkalarının gözünü korkutmak için gösterilen duygular)
