Anksiyetenin organizmayı kaçmaya veya savaşmaya hazırlayan tehdide karşı verilen normal bir yanıt olduğundan bahsetmiştik. Korku ve kaygıların günlük işleyişte bozulmaya neden olacak şekilde aşırı ve kontrol edilemez olduğu durumlarda ise anksiyetenin genelleştiği düşünülür. Çocuklarda yaşamın her alanı ile ilişkili olabilen yoğun endişe haline bir veya daha fazla fiziksel belirtinin eşlik etmesiyle kendini gösteren tablo yaygın anksiyete bozukluğu olarak tanımlanır (APA, 2013).
Yaygın anksiyete bozukluğunun (YAB) temel özelliği birçok olay ve duruma karşı hissedilen aşırı kaygı ve endişedir. Endişeler tek bir konu alanıyla sınırlı olmayıp, çocuğun kendisi ya da yakınlarının sağlık durumları, akademik ve sosyal performansı, hatta ülke ya da dünya sorunları gibi geniş bir yelpazede ortaya çıkabilir (Mohapatra, Agarwal ve Sitholey, 2013).
Endişe, zaman ve enerji tüketen rahatsız edici bir duygudur. Çocuklar kontrol edemedikleri endişeleriyle gün içinde sürekli meşgul olduklarından huzursuzluk, kolay yorulma, irritabilite, kas gerginliği, odaklanma güçlüğü ve uyku bozukluğu gibi semptomlar yaşayabilir. Issız bir ormanda gelebilecek tehlikelere karşı tetikte iken sizden bir şarkı söylemenizin istendiğini düşünün. Gözünüzü ve kulaklarınızı etrafta olup bitenlere dikmişken şarkının sözlerine odaklanmakta zorlanmanız çok olasıdır. Benzer şekilde zihnin sürekli endişelerle dolu olması çocuğun uyku için gereken sakin bir dinlenme haline geçmesine engel olarak özellikle gece uykuya dalmada zorlanma şeklinde görülen uyku sorunlarına neden olabilir. Gelebilecek tehlikelere karşı sürekli beklenti içinde olmak çocuğun kendisini yorgun ve huzursuz hissetmesine neden olabilir. Yaşanan yoğun stres kendini kaslarda gerginlik gibi bedensel belirtiler şeklinde de gösterebilir (APA, 2013). Okul öncesi çocuklar yaşadıkları kaygıyı dile getirebilmekte zorlanabilir, bu yaş grubunda sadece fiziksel belirtilerin varlığı yanlış tanılara neden olabilir (Mohapatra, Agarwal ve Sitholey, 2013).
Bu çocukların genellikle kendileri ile ilgili aşırı beklentileri olduğu, en ufak bir hatalarında aşırı eleştirel olabildikleri gözlenir. YAB tanısı alan çocuklar performans gösterdikleri veya endişelendikleri konularla ilgili olarak yoğun güvence ve onaylanma ihtiyacı duyabilirler (Nagata, Suzuki ve Teo, 2015).
TANI KRİTERLERİ
- En az altı aylık bir sürenin çoğu gününde, birtakım olaylar ya da etkinliklerle (işte ya da okulda başarı gösterebilme gibi) ilgili olarak, aşırı bir kaygı ve kuruntu (kaygılı beklenti) vardır.
- Kişi, kuruntularını denetim altına almakta güçlük çeker.
- Bu kaygı ve kuruntuya, aşağıdaki altı belirtiden üçü (ya da daha çoğu) eşlik eder (en azından kimi belirtiler son altı ayın çoğu gününde bulunmuştur):
Not: Çocuklarda yalnızca bir maddenin olması yeterlidir.
- Dinginleşememe (huzursuzluk) ya da gergin ya da sürekli diken üzerinde olma.
- Kolay yorulma.
- Odaklanmakta güçlük çekme ya da zihnin boşalması.
- Kolay kızma.
- Kas gerginliği.
- Uyku bozukluğu (uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte güçlük çekme ya da dinlendirmeyen, doyurucu olmayan bir uyku uyuma).
