Panik atak içsel korku ve sıkıntıya yanıt olarak aniden gelişen bedensel ve bilişsel belirtilerle karakterize bir durumdur. Atakların çevresel bir tetikleyici olmaksızın kendiliğinden meydana geldiği tekrarlayıcı durumlar ise panik bozukluk olarak tanımlanmaktadır.
Panik ataklar, herhangi bir tetikleyici etkene yanıt olarak özgül fobi, sosyal anksiyete bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu da dahil olmak üzere birçok durumda meydana gelebilir. Aniden ortaya çıkan en az dört bedensel ve/ veya bilişsel semptomun varlığı ile karakterizedir. Atak sırasında aniden ya da dakikalar içinde ortaya çıkan çarpıntı, terleme, titreme, nefes darlığı, göğüs ağrısı, bulantı, baş dönmesi, ölüm korkusu gibi belirtiler görülür. Tipik bir atak ani olarak başlar ve 2-10 dakika içinde en yoğun haline ulaşır. Genellikle 10–30 dakika içinde sonlanması beklense de bazı hastalarda bu süre bir saatten fazla olabilir. Panik ataklar günde birkaç kez veya ayda birden az olabilir. Aşırı kafein veya nikotin alımı semptomları şiddetlendirebilir.
Panik bozukluk ise yineleyen beklenmedik panik ataklara, başka panik atakların olacağına ilişkin sürekli bir endişe halinin eşlik ettiği ve belirgin davranış değişikliklerinin görüldüğü ruhsal bir bozukluktur. PB en temel özelliği atakların ne zaman başlayacağının önceden kestirilemiyor oluşudur. Ataklar fobik bir nesneye, herhangi bir sosyal durum ya da çevreye özgü gelişmemektedir. Kişinin sakin bir dinlenme halinde olduğu anlarda bile ortaya çıkması dikkat çekicidir.
Panik bozukluğunun bir diğer önemli özelliği atakların olmadığı zamanlarda bile kontrolünü kaybetme, kalp krizi geçirip ölme, çıldırma gibi yaşanabilecek atakların sonuçları ya da yol açabilecekleri ile ilgili olarak yoğun kaygı ve üzüntü halinin varlığıdır. PB olan çocuklar, tekrarlayıcı panik ataklar ve sonuçlarından korkarak kaçınma davranışı geliştirebilir. Kaçınma hastanın atağa neden olarak gördüğü yiyecek içecekleri tüketmemek şeklinde görülebildiği gibi spor yapmak gibi kalp atışını hızlandıran durumlardan uzak durmak şeklinde de ortaya çıkabilir. Bazı hastalar panik atak olma ihtimaline karşı tanıdık bildik olmayan yerlere gitmeme ya da yanında su, ilaç taşıma gibi güvence davranışları da gösterebilir.
Panik ataklara tiroid ve paratiroid hormon problemleri, endokrin bozukluklar, kalp anormallikleri gibi çeşitli tıbbi durumlar da neden olabilir. Panik bozukluğu tanısı koymadan önce bu nedenler ayırt edilmiş olmalıdır. Zaten diğer tıbbı durumlara benzeyen bedensel belirtiler nedeniyle hastaların çoğu öncelikle bir çocuk sağlığı uzmanına gitmiş ve herhangi bir tıbbı problemin olmadığı anlaşıldıktan sonra çocuk psikiyatri uzmanına yönlendirilmiştir.
TANI KRİTERLERİ
- Yineleyen beklenmedik panik atakları. Bir panik atağı, dakikalar içinde doruğa ulaşan ve o sırada Aşağıdaki belirtilerden dördünün (ya da daha çoğunun) ortaya çıktığı, birden yoğun bir korku ya da yoğun bir içsel sıkıntının bastırdığı bir durumdur:
Not: Böyle bir durum, kişinin dingin ya da kaygılı olduğu bir durumda birden bastırabilir.
- Çarpıntı, kalbin küt küt atması ya da kalp hızının artması.
- Terleme.
- Titreme ya da sarsılma.
- Soluğun daraldığı ya da boğuluyor gibi olma duyumu.
- Soluğun tıkandığı duyumu.
- Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma.
- Bulantı ya da karın ağrısı.
- Baş dönmesi, ayakta duramama, sersemlik ya da bayılacak gibi olma duyumu.
- Titreme, üşüme, ürperme ya da ateş basması duyumu.
- Uyuşmalar (duyumsuzluk ya da karıncalanma duyumları).
- Gerçek dışılık (“derealizasyon”, gerçekdışı olma duyumu) ya da kendine yabancılaşma (“depersonalizasyon”, kendinden kopma duyumu).
- Denetimini yitirme ya da “çıldırma” korkusu.
- Ölüm korkusu.
- Ataklardan en az birinden sonra, aşağıdakilerden biri ya da her ikisi de bir ay (ya da daha uzun bir) süreyle olur:
- Başka panik ataklarının olacağı ya da bunların olası sonuçlarıyla (örn. denetimimi yitirme, kalp krizi geçirme, “çıldırma”) ilgili olarak sürekli bir kaygı duyma ya da tasalanma.
- Ataklarla ilgili olarak, uyum bozukluğuyla giden davranış değişiklikleri (örn. spor yapmaktan ya da tanıdık, bildik olmayan durumlardan kaçınma gibi panik atağı geçirmekten kaçınmak için tasarlanmış davranışlar) gösterme.
