Agorafobi Latincede ‘pazaryeri korkusu’ anlamına gelir, ‘agora’ ve ‘phobos’ kelimelerinden türetilmiştir. Bireyin yardım almasının zor olabileceği durumlardan ve alanlardan kaçınması ile karakterize bir psikiyatrik bozukluktur. Bireyin yardım alamayacağını düşündüğü durumlar ve eşlik eden düşünceler farklılık gösterebilir. Erişkinlerde en sık panik atak geçirmekten ve atak sonrası yaşadıkları utanç ve çaresizlik hissinden kaçınma görülür. Bazı hastalar korktukları durumun kalp krizi geçirmek ya da bayılıp düşmek olduğunu ifade etmişlerdir. Bazen korkulan durum tuvalet ihtiyacı geldiğinde yapacak bir yer bulamama endişesi bile olabilir. Hastaların bir kısmı genel bir korkunun varlığından söz edip korkularını tanımlamakta zorlanabilir. Çocuklarda ise en sık kaybolma korkusu görülür. Bununla ilişkili olarak bu yaş grubunda tek başına evin dışında olmaktan kaçınma davranışı ortaya çıkar. Bunun dışında yardım almaktan zorlanılacağı düşünülen alışveriş merkezi, sinema gibi kalabalık mekanlardan; tünel, köprü, asansör gibi kapalı alanlardan ve metro, otobüs, uçak gibi toplu taşıma araçlarından kaçınma da görülebilir (APA, 2013). Daha ciddi olgular evden çıkmayı tamamen reddedebilir.
Kişi yardım alamayacağını düşündüğü durumla karşılaşmamak için kaçınma davranışlarını, maruz kaldığında kendini daha rahat hissetmek için ise güvence davranışlarını kullanabilir. Kaçınma davranışı bazen korkulan ortamlara hiç girmemek şeklinde davranışsal olabileceği gibi bazen de o ortama maruz kaldığında dikkatini dağıtacak şeylerle uğraşmak gibi bilişsel olarak da ortaya çıkabilir. Korkulan bir durumla karşılaşma kaçınılmazsa güvenilir birinin eşlik etmesini isteme, kapalı mekanlarda çıkışa yakın oturma, koruduğuna inanılan bir nesneyi yanında taşıma güvence davranışlarına örnek olarak gösterilebilir (Asmundson ve ark., 2014). Kaçınma ve güvence davranışları kısır döngü şeklinde bozukluğun sürmesine neden olabilir. Bu davranışların geniş kapsamı nedeniyle agorafobi, kişinin günlük yaşamını en fazla kısıtlayan fobi türü olarak kabul edilir. Agorafobi ve panik bozukluk eski sınıflandırma sistemlerinde birlikte tanı konulan oldukça ilişkili patolojilerdir. Agorafobi hastalarının dörtte üçünün panik bozukluğu tanısını da karşıladığı bilinmektedir. Çoğu agorafobi vakasının panik bozukluğundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Panik bozukluğu tedavi edildiğinde agorafobinin genellikle zaman içinde iyileştiği görülür (Asmundson ve ark., 2014) .
TANI KRİTERLERİ
- Aşağıdaki beş durumdan ikisi (ya da daha çoğu) ile ilgili olarak belirgin korku ya da kaygı duyma.
- Toplu taşıma araçlarını kullanma (örn; otomobiller, otobüsler, trenler, gemiler, uçaklar).
- Açık yerlerde bulunma (örn; otoparklar, alışveriş merkezleri, köprüler).
- Kapalı yerlerde bulunma (örn; mağazalar, tiyatrolar, sinemalar).
- Sırada bekleme ya da kalabalık bir yerde bulunma.
- Tek başına evin dışında olma.
- Kişi, kaçmanın güç olabileceğini ya da panik benzeri ya da yetersizleştiren ya da utanç veren (örn; yaşlılarda düşme korkusu; altına kaçırma korkusu) diğer belirtilerin olması durumunda yardım alamayabileceğini düşündüğü için bu tür durumlardan korkar ya da kaçınır.
